ਪ੍ਰੀ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਅਤੇ ਪੋਸਟ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ

ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਸਾਰ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼

• ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਡਿਸੇਬਿਲਟੀ ਕਾਰਜ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਮਾਨ ਮਾਲੀ ਸਾਲ 2014-15 ਦੌਰਾਨ, ਅਕਤੂਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
• ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੀ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਪੋਸਟ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਕਲਾਂਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
• ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ, ਪੁਸਤਕ ਗ੍ਰਾਂਟ, ਐਸਕੋਰਟ/ਰੀਡਰ ਭੱਤਾ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
• ਪ੍ਰੀ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੱਧਰ ਦੇ ਲਈ 46,000 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੋਸਟ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੱਧਰ ਦੇ ਲਈ 16,650 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
• ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਲਾਭਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘ ਰਾਜ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
• ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਈ-ਵਜ਼ੀਫਾ ਤੇ ਵੈੱਬ ਪੋਰਟਲ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਾਲ 2015-16 ਤੋਂ ਇਹ ਪੋਰਟਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਵਜ਼ੀਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ

(ੳ) ਪ੍ਰੀ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫਾ:

ਪ੍ਰੀ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪੂਰਵ ਮਿਆਦ ਕੋਰਸ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ:

(i) ਵਜ਼ੀਫ਼ੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੁਦਾਨ;

(ii) ਭੱਤੇ

ਪੋਸਟ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ

ਪੋਸਟ-ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪੂਰਨ ਮਿਆਦ ਕੋਰਸ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।

• ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਭੱਤਾ,
• ਪੂਰਨ ਮਿਆਦ ਕੋਰਸ ਲਈ ਵਿਕਲਾਂਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਭੱਤਾ, ਅਤੇ
• ਇਵਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੈਸੇ ਮੋੜਨ ਦੀ ਰਹਿਤ ਫੀਸ
• ਅਧਿਐਨ ਦੌਰਾ ਪ੍ਰਕਾਰ
• ਰਿਪੋਰਟ/ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਟਾਈਪ ਰਾਈਟਿੰਗ/ਪ੍ਰਿੰਟ ਖ਼ਰਚਾ
• ਪੱਤਰ-ਵਿਹਾਰ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਭੱਤਾ
• ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੋਰਸ ਲਈ ਬੁਕ ਬੈਂਕ ਸਹੂਲਤ

(ii) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਵਿਕਲਾਂਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਭੱਤੇ

ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਅਧਿਐਨ ਦੌਰਾ ਖ਼ਰਚਿਆਂ, ਪੁਸਤਕ ਭੱਤਾ, ਬੁਕ ਬੈਂਕ, ਟਾਇਪਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਖ਼ਰਚਿਆਂ, ਰੀਡਰ-ਭੱਤੇ, ਐਸਕੋਰਟ ਭੱਤੇ, ਕੋਚਿੰਗ ਭੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੱਤੇ ਆਦਿ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਾਵਧਾਨ ਹੈ।

(iii) ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੈਰ-ਵਾਪਸੀ ਫੀਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਪੂਰਤੀ

ਅਧਿਏਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ/ਪੰਜੀਕਰਣ, ਟਿਊਸ਼ਨ, ਖੇਡ-ਕੁੱਦ, ਯੂਨੀਅਨ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਮੈਗਜ਼ੀਨ, ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਅਧਿਏਤਾ ਦੁਆਰਾ ਅਦਾਰੇ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ/ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦੇਣ-ਯੋਗ ਹੋਰ ਕਿਰਾਇਆਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਜ਼ਮਾਨਤ ਰਾਸ਼ੀ, ਸਕਿਓਰਟੀ ਜਮ੍ਹਾ ਵਰਗੀਆਂ ਵਾਪਸੀਯੋਗ ਜਮ੍ਹਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।

ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ

ਸਾਲ 2014–15 ਲਈ: ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ/ਸੰਘ ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੇਨਤੀ-ਪੱਤਰ ਸੰਬੰਧਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ/ਸੰਘ ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲਾਭਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ/ਸੰਘ ਰਾਜ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਚੁਣੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਕਲਾਂਗ ਜਨ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਸਾਲ 2015-16 ਤੋਂ ਅੱਗੇ:ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਤਾਮੀਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਈ-ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਪੋਰਟਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਮੀਦਵਾਰ ਉਸ ਪੋਰਟਲ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਪੋਰਟਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਬੇਨਤੀ ਅਤੇ ਚੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ

ੳ) ਵਿਕਲਾਂਗ ਜਨ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਿਭਾਗ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਮੋਹਰੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੀਡੀਆ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਇਕ ਵਿਗਿਆਪਨ ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ ਮੰਗਵਾਏਗਾ। ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ ਇਸ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਆਨਲਾਈਨ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਨਿਮੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।

ਅ) ਬਿਨੈਕਾਰ ਆਪਣੇ ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ, ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਕ ਤੱਕ ਆਨਲਾਈਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ, ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ, ਵਿਕਲਾਂਗਤਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ, ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਆਦਿ ਆਨਲਾਈਨ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।

(ੲ) ਆਨਲਾਈਨ ਬੇਨਤੀ ਭਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਉਸ ਸਕੂਲ/ਅਦਾਰੇ ਨੂੰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ, ਬੇਨਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਆਊਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਸਕੂਲ/ਅਦਾਰੇ ਬੇਨਤੀ-ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਉਮਰ, ਜਨਮ ਮਿਤੀ, ਵਿਕਲਾਂਗਤਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ, ਕੋਰਸ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੀਸ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਬੰਧਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹਵਰਤੀ ਕਰਨਗੇ। ਰਾਜ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਸਬੰਧਤ ਅਦਾਰੇ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਸਹਿਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਅਰਜ਼ੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਕਲਾਂਗਜਨ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਭੇਜੇਗਾ।

ਸ) ਆਖਰੀ ਚੋਣ ਬਾਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਰਾਜ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਵਜ਼ੀਫ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਅਪਾਹਜਜਨ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਵਜ਼ੀਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਲ ਵਿਕਲਾਂਗ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਕਲਾਂਗ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਹ) ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਉਮੀਦਵਾਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦਾ ਸਥਾਈ ਨਿਵਾਸੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਤਰਿਕ ਰਾਜ ਦੀ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਵੇਦਨ ਨੂੰ ਉਸ ਰਾਜ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਨਾਗਰਿਕ ਹੈ, ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।

ਕ) ਚੋਣ ਲਈ ਮੈਰਿਟ ਮਾਪਦੰਡ:

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ:

• ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਤਰਤਾ ਸ਼ਰਤਾਂ ਪੂਰਨ ਕਰਨਾ।
• ਰਾਜ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼।
• ਰਾਜ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਵਜ਼ੀਫ਼ੇ।

ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੀ ਮੈਰਿਟ।

ਅ) ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਸਮਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵਿਕਲਾਂਗਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਲਾਂਗਤਾ ਵਾਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਪਹਿਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇਗਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਸਰੋਤ: ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਿਤਾ ਮੰਤਰਾਲਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ।