ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਯੋਜਨਾ

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

4 ਦਸੰਬਰ, 2014 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਛੋਟੀ ਬੱਚਤ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਮ੍ਹਾ ਯੋਜਨਾ ‘ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਖਾਤਾ’ (Sukanya Samridhi Account) ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 3 ਦਸੰਬਰ, 2014 ਨੂੰ ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਖਾਤਾ ਨਿਯਮ-2014 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਖਾਤਾ ਬੱਚੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚੀ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਤਕ ਦੀ ਉਮਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤਕ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂ

• ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੱਚੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨਿਯਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੇ ਲਈ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ।
• ਜਮ੍ਹਾਕਰਤਾ ਬੱਚੀ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਕੇਵਲ ਦੋ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਤੀਜਾ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
• ਇਹ ਖਾਤਾ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਅਧਿਕਤਮ ਇੱਕ ਲੱਖ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣਗੇ।
• ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਰਕਮ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਤਾਰੀਕ ਤੋਂ ਚੌਦ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤਕ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇਗੀ।
• ਜੇਕਰ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਊਨਤਮ ਰਾਸ਼ੀ ਜਮ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਊਨਤਮ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਸਹਿਤ 50 ਰੁ. ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਜੁਰਮਾਨੇ ਨਾਲ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।
• ਵਿਆਜ ਅਧਿਸੂਚਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਦਰ ਉੱਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਜਾਂ ਮਾਸਿਕ ਅਦਾਇਗੀ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ।
• ਖਾਤਾ ਬੱਚੀ ਦੇ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤਕ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਬੱਚੀ ਦੇ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਖੁਦ ਖਾਤਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰ ਸਕੇਗੀ। ਖਾਤਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਬਦਲੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।
• ਖਾਤੇ ‘ਚੋਂ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦੇ ਪੰਜਾਹ ਫ਼ੀਸਦੀ ਤਕ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਕੱਢਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਤਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ ਅਠਾਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
• ਕੁੜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੁਆਰਾ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਆਜ ਸਹਿਤ ਕਢਵਾ ਲਈ ਜਾਵੇਗੀ।
• ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਤਾਰੀਕ ਤੋਂ ਇੱਕੀ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਖਾਤਾ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋਵੇਗਾ।
• ਜੇਕਰ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 21 ਸਾਲ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਤਾਰੀਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖਾਤਾ ਚਾਲੂ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨਿਕਾਸ ਪਰਚੀ ਦੁਆਰਾ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਆਜ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ

ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣਾ

ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਡਾਕਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਖਾਤਾ ਬੱਚੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਉਸ ਦੇ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਣ ਤਕ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਬੱਚੀ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਟ੍ਰਿਪਲੇਟਸ (ਤਿੰਨ) ਕੁੜੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ।

ਉਮਰ

ਸੁਕੰਨਿਆ ਜਮ੍ਹਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ 10 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਖਾਤਾ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਛੂਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਵਿਆਜ ਦਰ

ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਉੱਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 2014-15 ਲਈ ਵਿਆਜ ਦਰ 9.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਥਾਂ-ਬਦਲੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ

ਇਸ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਉੱਥੋਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਥਾਂ-ਬਦਲੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ਮਤਲਬ ਇਹ ਕਿ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਥਾਂ-ਬਦਲੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ

ਇਸ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1000 ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ 100 ਰੁਪਏ ਦੇ ਗੁਣਾਂਕ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1000 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਡੇਢ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤਕ ਇਸ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕੇਣਗੇ। ਇਹ ਰਾਸ਼ੀ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 14 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤਕ ਜਮ੍ਹਾ ਰਹੇਗੀ।

ਜੁਰਮਾਨਾ

ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ੀ ਜਮ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ 50 ਰੁਪਏ ਹਰੇਕ ਸਾਲ ਦਾ ਜੁਰਮਾਨਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਖਾਤਾ ਸੰਚਾਲਨ

ਸੁਕੰਨਿਆ ਜਮ੍ਹਾ ਯੋਜਨਾ ਖਾਤੇ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਬੱਚੀ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੁਆਰਾ ਤਦ ਤਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਤਕ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚੀ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। 10 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੱਚੀ ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਖੁਦ ਕਰੇਗੀ।

ਨਿਕਾਸੀ

ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਤਦ ਉਸ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ 50 ਫੀਸਦੀ ਰਕਮ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਮਿਲੇਗੀ।

ਟੈਕਸ ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ

ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਖਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਟੈਕਸ ਤੋਂ ਛੂਟ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਖਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਕਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 80-ਜੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਛੂਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਯੋਜਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਪੀ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਜ

ਸੁਕੰਨਿਆ ਸਮਰਿਧੀ ਖਾਤਾ 10 ਸਾਲ ਤਕ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਦੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 50 ਫੀਸਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਖ਼ਰਚ ਲਈ ਕੱਢਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ। 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਕਢਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ‘ਤੇ 9 . 10 ਫੀਸਦੀ ਵਿਆਜ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੁਕੰਨਿਆ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਿਕਤਮ 1.50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸੁਕੰਨਿਆ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਰਾਸ਼ੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਕਸ ਛੂਟ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਵਿਆਜ ਅਤੇ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਉੱਤੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਰਾਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਵੀ ਟੈਕਸ ਛੂਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੀ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਪੱਧਰਾਂ ਉੱਤੇ ਟੈਕਸ ਛੂਟ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਆਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੁਕੰਨਿਆ ਖਾਤਾ ਪੀ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਪੀ.ਪੀ.ਐੱਫ. ਉੱਤੇ 8.75 ਫੀਸਦੀ ਵਿਆਜ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸੁਕੰਨਿਆ ਖਾਤੇ ਉੱਤੇ 0.35 ਫੀਸਦੀ ਵਿਆਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਸਰੋਤ- ਈ-ਗਜੇਟ ਆਫ ਇੰਡੀਆ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ