ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ (ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤਰਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ)
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ (ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤਰਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ)
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਅਸੀਂ ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਪਸੀਨੇ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ (ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਰਲ) ਖ਼ਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਖ਼ਾਰਜ ਹੋਏ ਤਰਲਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਖਾਣ ਅਤੇ ਪੀਣ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਮਲਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨਾ ਪਾਣੀ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਕੁਝ ਖਣਿਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਡੀਅਮ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਅਤੇ ਕਲੋਰਾਈਡ ਵੀ ਤਰਲਾਂ ਦਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤਰਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਤਰਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦਾ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਰਲ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਸੰਤੁਲਨ ਕਾਰਨ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ (ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਤਰਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ) ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਤਰਲ ਕਿਵੇਂ ਖ਼ਾਰਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ (ਬੇਬੀ) ਨੂੰ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਧੇਰੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਲਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵੀ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਯੁਵਕ ਤਰਲਾਂ ਦੇ ਹਲਕੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਹਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਆਮ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:
- ਬਿਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਘੱਟ ਪੀਣੇ
- ਦਸਤਾਂ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਉਲਟੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਤਰਲ ਖ਼ਾਰਜ ਹੋ ਜਾਣੇ
ਤੰਦਰੁਸਤ ਬੱਚੇ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਉਲਟੀ ਜਾਂ ਢਿੱਲੀ ਟੱਟੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤਰਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਚਾਨਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਬਾਲਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ। ਜੇ ਬੱਚੇ ਉਲਟੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ ਪਤਲੀ ਟੱਟੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਪੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਤਰਲ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਆਮ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣ
ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਹੇਠ ਦਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
- ਬੇਚੈਨੀ, ਊਂਘ (ਆਲਸ), ਖਿਝ ਆਉਣੀ
- ਠੰਯੀ ਜਾਂ ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਭਿੱਜੀ ਚਮੜੀ
- ਊਰਜਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਾਂ ਢਿਚਕੂੰ-ਢਿਚਕੂੰ ਕਰਨਾ
- ਰੋਣ ਵੇਲੇ ਹੰਝੂ ਨਾ ਆਉਣੇ
- ਖੁ਼ਸ਼ਕ ਚਿਪਚਿਪਾ ਮੂੰਹ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਜੀਭ
- ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਧਸੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਬਾਲ (ਬੇਬੀ) ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰਲਾ ਨਰਮ ਭਾਗ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਧਸਿਆ ਹੋਇਆ
- ਪਿਸ਼ਾਬ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਆਉਣਾ, 8 ਤੋਂ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾ ਆਉਣਾ, ਜਾਂ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਉਣਾ
ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਤੋਲ ਕੇ ਅਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਵਜ਼ਨ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਘਟਾ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਵਾਂਗੇ। ਦੋਵੇਂ ਵਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜਾ ਫ਼ਰਕ ਹੋਵੇ ਓਨੇ ਤਰਲ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਖ਼ਾਰਜ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਐਪਰ, ਇਹ ਅਕਸਰ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ: ਵੱਖ ਵੱਖ ਤੱਕੜੀਆਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਜ਼ਨ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਜ਼ਨ ਕੋਈ ਸਹੀ ਪੈਮਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਹਤ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਕਲੀਨੀਕਲ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਸਕੇਲ (ਪੈਮਾਨਾ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਠੀਕ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਹੈ। ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਉਣ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਹੋਰ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਚੰਗਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਖ਼ਾਸ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਜਾਂ ਲੱਛਣ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪੁਆਇੰਟ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਜਿੰਨਾ ਵੱਧ ਓਨੀ ਹੀ ਵੱਧ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ।
ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਾਪਣ ਲਈ:
ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਲੱਛਣ ਨੋਟ ਕਰੋ।
ਹਰ ਲੱਛਣ ਲਈ, ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਨੰਬਰ ਲੱਭੋ।
ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਮਿਊਕਸ ਮੈਂਬਰੇਨ (ਲੇਸਦਾਰ ਝਿੱਲੀ) ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਹੋਵੇ (2 ਪੁਆਇੰਟ), ਹੰਝੂ ਘੱਟ ਆਉਣੇ (1 ਪੁਆਇੰਟ), ਅਤੇ ਪਸੀਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਉਂਦਾ ਦਿਸੇ (2 ਪੁਆਇੰਟ), ਸਾਰੇ ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਦਾ ਜੋੜ 5 ਪੁਆਇੰਟ ਬਣਦਾ ਹੈ। 5 ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਹੈ।
ਸਰੋਤ : ਏ ਬੁਕਸ ਓਂਨਲਿਨ
ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ : 2/6/2020
