ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ

ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰ- ਇਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਿੰਨ ਹੈ-

(1) ਕਤਲਾ

(2) ਰੋਹੂ

(3) ਮ੍ਰਿਗਲ

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਕਤਲਾ-

ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ. ਕਤਲਾ ਕਤਲਾ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਮ. ਕਤਲਾ, ਭਾਖੁਰ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਕਤਲਾ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਇਹ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਤਟ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਫੈਲਾਅ ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਨਦੀਆਂ ਤਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ, ਬੰਗਾਲ, ਬਿਹਾਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਤਲੇ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ , ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਭਾਖੁਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਥਰਲਾ, ਆਂਧਰ ਵਿੱਚ ਬੀਚਾ, ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ ਥੋਥਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਸਰੀਰ ਗਹਿਰਾ, ਉੱਤਮ ਸਿਰ, ਢਿੱਡ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਭਾਰ, ਸਿਰ ਵੱਡਾ, ਮੂੰਹ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਉੱਤੇ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ ਹੋਇਆ, ਢਿੱਡ ਹੋਂਠ, ਸਰੀਰ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਧੂਸਰ ਅਤੇ ਪਿਛਲਾ ਢਿੱਡ ਰੂਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਸੁਨਹਿਰੀ, ਖੰਭ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਭੋਜਨ ਦੀ ਆਦਤ

ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੰਤੂ ਪਲਵਕ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ। 10 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਕਤਲਾ (ਫਾਈ) ਕੇਵਲ ਯੂਨੀਸੇਲੁਲਰ, ਏਲਗੀ, ਪ੍ਰੋਟੋਜੋਅਨ, ਰੋਟੀਫਰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਤੋਂ 16.5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਫਰਾਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਜੰਤੂ ਪਲਵਕ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਕੀੜੀਆਂ ਦੇ ਲਾਰਵੇ, ਸੂਖਮ ਸ਼ੈਵਾਲ ਅਤੇ ਜਲਯੁਕਤ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਅਤੇ ਸੜੀ-ਗਲੀ ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਅਧਿਕਤਮ ਸਾਈਜ਼

ਲੰਬਾਈ 1.8 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਭਾਰ 60 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ।

ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਕਤਲਾ ਮੱਛੀ 3 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗਕ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਦਾ ਮੱਛੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਅਤੇ ਨਰ ਵਿੱਚ ਅਪਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਤਕ ਪੂਰੇ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਨਦੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ ਹੈ।।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਇਸ ਦੀ ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ 80000 ਤੋਂ 150000 ਆਂਡੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਤਲਾ ਮੱਛੀ ਵਿੱਚ 1.25 ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਤਲਾ ਦੇ ਆਂਡੇ ਗੋਲਾਕਾਰ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹਲਕੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਲਗਭਗ 2 ਤੋਂ 2.5 ਮਿ.ਮੀ. ਵਿਆਸ ਦੇ, ਜੋ ਨਿਸ਼ੇਚਨ ਹੋਣ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਕੇ 4.4 ਤੋਂ 5 ਮਿ.ਮੀ. ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਹੇਚਿੰਗ ਹੋਣ ਤੇ ਹੇਚਲਿੰਗ 4 ਤੋਂ 5 ਮਿ.ਮੀ. ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਤਲਾ ਮੱਛੀ ਛੇਤੀ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਸੰਘਣਾ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਮੱਛੀਆਂ ਇਸ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਥਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਟੋਭਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਲਾਇਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਇਹ 1 ਤੋਂ 1.5 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਭਾਰ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਵਦੀ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚੇ ਮੁੱਲ ਤੇ ਵਿਕਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਰੋਹੂ-

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰ (2) ਰੋਹੂ

ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ. ਲੋਬੀਓ ਰੋਹਿਤਾ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਮ - ਰੋਹੂ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਨ 1800 ਵਿੱਚ ਹੇਮਿਲਟਨ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸਾਇਪ੍ਰਿਨਸ ਡੇਂਟੀ ਕੁਲੇਟਸ ਰੱਖਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਰੋਹਿਤਾ ਬੁਚਨਾਨੀ, ਫਿਰ ਬਦਲ ਕੇ ਲੇਬੀਓ ਡੁਮਮੇਰ ਅਤੇ ਅੰਤ ਮੇਂਇਸਕਾ ਨਾਮਕਰਨ ਲੋਬੀਓ ਰੋਹਿਤਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੇਮਿਲਟਨ ਨੇ ਇਸ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫੜਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1925 ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਅੰਡੇਮਾਨ, ਉੜੀਸਾ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 1944 ਤੋਂ 1949 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਪਾਚਾਈ ਝੀਲ ਬਾਂਬੇ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 1947 ਵਿੱਚ ਭੇਜੀ ਗਈ। ਇਹ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੱਛੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੋਹਿਲਾ ਸੋਨ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੱਛੀ ਦੇ ਸਮਾਨ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੱਛੀ ਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।

ਵਪਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੋਹੂ ਜਾਂ ਆਰੋਹੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਸਵਾਦ, ਪੋਸ਼ਕ ਮੂਲਕ ਆਕਾਰ, ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਆਸਾਨ ਉਪਲਬਧਤਾ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਸਰੀਰ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਲੰਮਾ, ਢਿੱਡ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਿੱਠ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਭਰੀ ਹੋਈ, ਥੁੰਥਨ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੇ ਠੀਕ ਹੇਠਾਂ ਮੂੰਹ ਹਾਲਤ, ਅੱਖਾਂ ਵੱਡੀਆਂ, ਮੂੰਹ ਛੋਟਾ, ਹੋਂਠ ਮੋਟੇ ਅਤੇ ਝਾਲਰਦਾਰ, ਅਗਲ-ਬਗਲ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਨੀਲਾ ਰੂਪਪਹਿਲਾ, ਪ੍ਰਜਣਨ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਸ਼ਲਕ ਉੱਤੇ ਲਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨ, ਅੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਲੀ, ਲਾਲ-ਗੁਲਾਬੀ ਖੰਭ, ਪਿਛਲੇ ਖੰਭ ਵਿੱਚ 12 ਤੋਂ 13 ਕੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਭੋਜਨ ਦੀ ਆਦਤ

ਸਤਹੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਆਦਿ ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਸਮੱਗਰੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਦਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ (ਵੈ.ਮੁਖਰਜੀ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਯੋਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ 5 ਤੋਂ 13 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਬਹੁਤ ਬਰੀਕ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਿਕੀ, ਏਲਗੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਤੋਂ 15 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਅਵਸਥਾ ਉੱਤੇ ਕ੍ਰਸਟੇਸ਼ੀਅਨ, ਰੋਟਿਫਰ, ਪ੍ਰੋਟੋਜੋਨਸ ਅਤੇ 15 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਤੰਤੂਦਾਰ ਸ਼ੈਵਾਲ (ਸੜੀ ਗਲੀ ਬਨਸਪਤੀ) ਖਾਂਦੀ ਹੈ।

ਅਧਿਕਤਮ ਸਾਈਜ਼

ਅਧਿਕਤਮ ਲੰਬਾਈ 1 ਮੀਟਰ ਤਕ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਭਾਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੋਰਾ ਅਤੇ ਪਿੱਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ- ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 675 ਤੋਂ 900 ਗ੍ਰਾਮ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 2 ਤੋਂ 3 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ, ਤੀਜੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 4 ਤੋਂ 5 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ।

ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਇਹ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ ਲਿੰਗਕ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ ਹੈ, ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਨਦੀ ਪਰਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਸਰੀਰਕ ਡੀਲਡੌਲ ਦੇ ਸਮਾਨ ਇਸ ਦੀ ਅੰਡ ਜਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋ ਸਰੀਰ ਭਾਰ 2.25 ਲੱਖ ਤੋਂ 2.80 ਲੱਖ ਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਦੇ ਆਂਡੇ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਦੇ 1.5 ਮਿ.ਮੀ. ਵਿਆਸ ਦੇ ਹਲਕੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਨਾ ਚਿਪਕਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਫਰਟੀਲਾਇਜਡ ਹੋਣ ਉੱਤੇ 3 ਮਿ.ਮੀ. ਸਰੂਪ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਫਰਟੀਲਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੇ 16-22 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੇਚਿੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਮੁਖਰਜੀ 1955) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਚਿੰਗ ਹੋਣ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੇਚਿਲਿੰਗ ਦੇ ਮੂੰਹ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਲਾਰਵਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਰੋਹੂ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਸਵਾਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਖਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਮੇਜਰ ਕਾਰਪ ਵਿੱਚ ਰੋਹੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਬਹੁਮੁੱਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਇਹ ਹੋਰ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਤਾਲਾਬਾਂ ਅਤੇ ਟੋਭਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਲਾਇਕ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਪਾਲਣ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ 1 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਭਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਵਾਦ, ਸਾਹ, ਰੂਪ ਅਤੇ ਗੁਣ ਸਭ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੱਵਲ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਚੇ ਭਾਅ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਮ੍ਰਿਗਲ-

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰ (3) ਮ੍ਰਿਗਲ

ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ . ਸਿਰਹਿਨਸ ਮ੍ਰਿਗਾਲਾ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਮ . ਮ੍ਰਿਗਲ, ਨੈਨੀ, ਨਰੇਨ ਆਦਿ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਸੀਪ੍ਰੀਨਸ ਮ੍ਰਿਗਾਲਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਸਿਰਹੀਨਾ ਮ੍ਰਿਗਾਲਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਮੇਜਰ ਕਾਰਪ ਦੀ ਤੀਜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਇਸ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੋਰੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਨੈਨੀ, ਬੰਗਾਲ, ਆਸਾਮ ਵਿੱਚ ਮ੍ਰਿਗਲ, ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਮਿਰਿਕਲੀ ਅਤੇ ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੇਂਰੀਮੀਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਡੋਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਨਰੇਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਗਲ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ, ਪੰਜਾਬ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਟੋਭਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲੰਮਾ ਸਰੀਰ, ਸਿਰ ਛੋਟਾ, ਬੋਥਾ ਥੂਥਨ, ਮੂੰਹ ਗੋਲ, ਆਖਰੀ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਹੋਂਠ ਪਤਲੇ ਝਾਲਰਹੀਨ, ਰੰਗ ਚਮਕਦਾਰ ਚਾਂਦੀ ਜਿਹਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲਾਲੀ ਲਏ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਰੋਸਟਰਲ ਬਾਰਵੇਲ, (ਮੂਛ) ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੂਛ ਉੱਤੇ ਡਾਇਮੰਡ (ਹੀਰਾ) ਸਰੂਪ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਧੱਬਾ, ਪੇਕਟਰੋਰਲ, ਵੇਂਟਰਲ ਅਤੇ ਏਨਲ ਖੰਭਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਨਾਰੰਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਝਲਕ, ਅੱਖਾਂ ਸੁਨਹਿਰੀ।

ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ

ਇਹ ਇੱਕ ਤਲ ਤੇ ਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਉਪਲਬਧ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀਆਂ ਦੇ ਮਲਬੇ, ਸ਼ੈਵਾਲ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਖਰਜੀ ਅਤੇ ਘੋਸ਼ ਨੇ (1945) ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਮਿਸ਼ਰਤ ਭੋਜੀ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਗਲ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੂਨ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਂਦੀ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ।

ਅਧਿਕਤਮ ਸਾਈਜ਼

ਲੰਬਾਈ 99 ਸੈਂ.ਮੀ. ਅਤੇ ਭਾਰ 12.7 ਕਿ.ਗ੍ਰਾਮ, ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 500-800 ਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਭਾਰ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਮ੍ਰਿਗਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗਕ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਤਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਦਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤਕ ਨਿਪੁੰਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਨਦੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪ੍ਰਜਣਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਛੇਤੀ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਵਿਗਿਆਨੀ ਝੀਗੰਰਨ ਅਤੇ ਅਲੀਕੁਨਹੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੱਛੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋ ਸਰੀਰ ਭਾਰ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ 1.25 ਤੋਂ 1.50 ਲੱਖ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸਿੰਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 2.5 ਕਿੱਲੋ ਦੀ ਮੱਛੀ 4.63 ਲੱਖ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਧਾਰਨ ਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋ ਸਰੀਰ ਭਾਰ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ 1.00 ਲੱਖ ਆਂਡੇ ਦਾ ਆਂਕਲਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮ੍ਰਿਗਲ ਦੇ ਆਂਡੇ 1.5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਦੇ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ੇਚਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਕੇ 4 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਦੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹੇਚਿੰਗ ਮਿਆਦ 16 ਤੋਂ 22 ਘੰਟੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਮ੍ਰਿਗਲ ਮੱਛੀ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੇਜਰ ਕਾਰਪ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਗੁਣ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸੰਘਣੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਥਾਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਟੋਭਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਪਾਲਣ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਇਹ 500 ਤੋਂ 800 ਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਵਾਂਗ ਇਹ ਵੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਮੁੱਲ ਉੱਤੇ ਵੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਹੂ ਮੱਛੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਮ੍ਰਿਗਲ ਦੀ ਖਾਧ ਰੂਪਾਂਤਰ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੰਘਣੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਮ੍ਰਿਗਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ ਕਤਲਾ ਪ੍ਰਜਾਤੀ 20 ਤੋਂ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਅਤੇ ਰੋਹੂ 75 ਤੋਂ 80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਸਿਲਵਰਕਾਰਪ-

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫ਼ਰ ਇਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਤਿੰਨ ਹੈ-

(1) ਸਿਲਵਰਕਾਰਪ

(2) ਗ੍ਰਾਸਕਾਰਪ

(3) ਕਾਮਨਕਾਰਪ

ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ . ਹਾਇਪੋਫਥੈਲਮਿਕਥਿਸ ਮਾਂਲਿਟ੍ਰਿਕਸ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਮ . ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀ ਚੀਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1959 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੋਇਆ। ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਟੋਨ ਨਦੀ ਤੋਂ ਉਪਹਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 300 ਨਗ ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਫਿੰਗਰਲਿੰਗ ਔਸਤ ਭਾਰ 1.4 ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਔਸਤਨ 5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 2 ਮਹੀਨਾ ਉਮਰ ਦੀ ਮੱਛੀ ਦੀ ਇੱਕ ਖੇਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਮੱਛੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਕਟਕ (ਉੜੀਸਾ) ਤੋਂ ਲਿਆਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੀਮਿਤ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਸਸਤਾ ਮੱਛੀ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਅੱਜ ਇਹ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਨੇਕ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਸੌਖ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਸਰੀਰ ਅਗਲ ਬਗਲ ਵਿੱਚ ਚਪਟਾ, ਸਿਰ ਸਧਾਰਣ, ਮੂੰਹ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਹੇਠਲਾ ਜਬਾੜ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਵੱਲ ਹਲਕਾ ਮੁੜਿਆ ਹੋਇਆ, ਅੱਖਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਅਕਸ਼ ਰੇਖਾ ਦੇ ਹੇਠਾਂ, ਸ਼ਲਕ ਛੋਟੇ, ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ ਧੂਸਰ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਰੀਰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ

ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਤਹੀ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਨਸਪਤੀ ਪਲਵਕ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਸੰਦੀਦਾ ਭੋਜਨ ਹੈ , ਇਸ ਦੀ ਭੋਜਨ ਨਲੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 6 ਤੋਂ 9 ਗੁਣਾ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਾਰਵਾ (ਬੱਚੇ) 12 ਤੋਂ 15 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਫਰਾਈ , ਜੰਤੂਪਲਵਕ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਨਸਪਤੀ ਪਲਵਕ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।

ਅਧਿਕਤਮ ਆਕਾਰ

ਇਸ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫਰ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੈ, ਸੰਨ 1992-93 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪਵਈ ਲੇਕ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀ ਸੰਖਆ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਮਰ ਗਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਵਾਲੀ ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 1.02 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਭਾਰ ਲਗਭਗ 50 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਵਾਧਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੰਗਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਨਾਲ ਕਤਲਾ ਮੱਛੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਗਭਰੇਟ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇਹ 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲਿਗਿੰਕ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਟਰਿਪਿੰਗ ਢੰਗ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨ੍ਹੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨ੍ਹਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ, ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜੂਨ ਤਕ , ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਮਈ ਜੂਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜੁਲਾਈ ਤਕ, ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਵਗਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਉੱਤੇ ਵੱਲ ਆ ਕੇ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 1961 ਵਿੱਚ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਮਾਰਚ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਸਟਰਿਪ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਇਸ ਦੀ ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ ਔਸਤਨ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਆਂਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ 1.35 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਅਤੇ ਗੱਭਣ ਹੋਣ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਕੇ 4 ਤੋਂ 7 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੇਚਿੰਗ 28 ਤੋਂ 31 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਉੱਤੇ 18 ਤੋਂ 20 ਘੰਟੇ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹੇਚਲਿੰਗ ਦਾ ਆਕਾਰ 4.9 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਅਤੇ ਯੋਕ ਸੇਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਛੇਤੀ ਵਿਕਾਸ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਨ 1959 ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਕਰ ਕਟਕ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਗਈ। ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭੋਜਨ ਸੰਬੰਧੀ ਆਦਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਤਲਾ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਤ ਪਾਲਣ ਢੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰਕਾਰਪ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਝਾਲਰ ਕਾਫ਼ੀ ਤੇਜ਼ ਲਗਭਗ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਕ ਕਿੱਲੋਗਰਾਮ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਤਲਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿਲਵਰਕਾਰਪ ਵਿੱਚ ਕੰਡੇ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਭਾਵ ਘੱਟ ਹੈ। ਸਵਾਦ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫਰ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗ ਮੱਛੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਗਰਾਸਕਾਰਪ-

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫ਼ਰ 5. ਗਰਾਸਕਾਰਪ

ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਂ - ਟੀਨੋਫੈਰਿੰਗੋਡੋਨ ਇਡੇਲਾ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਂ - ਗਰਾਸਕਾਰਪ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਸਾਈਬੇਰੀਆ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮ-ਸ਼ੀਤੋਸ਼ਣ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀਆਂ, ਪੈਸਿਫਿਕ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਗਰਾਸਕਾਰਪ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਹਨ। ਇਹ ਮੱਛੀ ਸਮ-ਸ਼ੀਤੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਗਰਮ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਮੱਛੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਮੱਛੀ ਹੈ। ਗਰਾਸਕਾਰਪ ਮੂਲ ਤੌਰ ਤੇ ਚੀਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 22.11.1959 ਨੂੰ ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਤੋਂ ਔਸਤਨ 5 ਮਹੀਨਾ ਉਮਰ ਦੀ 5.5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈਯੁਕਤ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 1.5 ਗਰਾਮ ਦੇ 383 ਬੱਚੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਦਰਮਿਆਨੀ ਮੱਛੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਕਟਕ (ਉੜੀਸਾ) ਦੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੱਛੀ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ। ਇੱਥੋਂ ਅੱਜ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਟੋਭਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਸਰੀਰ ਲੰਬਾ, ਹਲਕਾ ਸਪਾਟ ਮੂੰਹ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ ਹੋਇਆ, ਨੀਵਾਂ ਜਬੜਾ ਟਾਕਰੇ ਤੋਂ ਛੋਟਾ, ਅੱਖਾਂ ਛੋਟੀਆਂ, ਉੱਪਰਲਾ ਖੰਭ ਛੋਟਾ, ਪੂੰਛੀ ਦਾ ਭਾਗ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਚਪਟਾ ਅਤੇ ਫੈਰੇਜਿਅਲ ਦੰਦ ਧਾਂਸ ਪਾਂਤ ਖਾਣ ਦੇ ਲਾਇਕ ਬਣੇ ਹੋਏ। ਪਿੱਠ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਸਿਲਵਰ (ਸੁਨਹਿਰਾ ਚਮਕਦਾਰ) ਅਤੇ ਢਿੱਡ ਸਫੇਦ।

ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ

ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਤਲ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੱਛੀਆਂ ਤਾਲਾਬਾਂ ਦੇ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਤੈਰਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ। 150 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਮੀ ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜਲਮਈ ਅਤੇ ਥਲੀ ਬਨਸਪਤੀਆਂ, ਆਲੂ, ਅਨਾਜ, ਚੌਲ ਦਾ ਛਾਣ-ਬੂਰਾ, ਗੋਭੀ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਤਣੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਗਰਾਸਕਾਰਪ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਕੇਵਲ ਜੰਤੂ ਪਲਵਕ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 2 ਤੋਂ 4 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬੁਲਫਿਆ ਬਨਸਪਤੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਉੱਤੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ 1 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਮੱਛੀ ਨਿੱਤ 2.5 ਕਿੱਲੋ ਤੋਂ 3 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਹਾਈਡਰਿਲਾ ਬਨਸਪਤੀ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਹਿਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਗਰਾਸਕਾਰਪ ਦੁਆਰਾ ਖਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਲਮਈ ਬਨਸਪਤੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ: -

1.ਹਾਈਡਰਿਲਾ 2.ਨਾਜਾਸ 3.ਸਿਰੇਟੋਫਾਈਲਮ 4.ਓਟੇਲਿਆ 5.ਬੇਲੀਸਨੇਰਿਆ 6.ਯੂਟਰੀਕੁਲੇਰਿਆ 7.ਪੋਟੇਮਾਜੇਟਾਨ 8. ਲੇਮਨਾ 9. ਟਰਾਪਾ 10. ਬੁਲਫਿਆ 11. ਸਪਾਈਰੋਡੇਲਾ 12. ਐਜੋਲਾ ਆਦਿ

ਅਧਿਕਤਮ ਆਕਾਰ

ਗਰਾਸਕਾਰਪ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਦੀ ਦਰ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿੱਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਕਾਫੀ ਤੇਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਗਭਗ 35 ਤੋਂ 50 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 2.5 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗਭਰੇਟ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਕਿਸ ਉਮਰ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਲਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਭਿੰਨ੍ਹਤਾ ਉਸ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਡ ਨਿਵਾਸ ਉੱਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਨਰ ਮੱਛੀ 2 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮਾਦਾ 3 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗਿਕ ਬਾਲਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਉਤਰਾਈ-ਚੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨ ਏਮੁਰ ਨਦੀ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੱਛੀਆਂ ਪਾਰੀ ਪਾਰੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਦਾ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟਰਿਪਿੰਗ ਢੰਗ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਇਸ ਦੀ ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ ਔਸਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋਗਰਾਮ ਭਾਰ 75000 ਤੋਂ 100000 ਆਂਡੇ ਤੱਕ ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਦੇ ਆਂਡਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਗੋਲਾਕਾਰ 1.27 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ, ਜੋ ਫਰਟੀਲਾਈਜਡ ਹੋ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਕੇ 4.58 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਚਿੰਗ 18 ਤੋਂ 20 ਘੰਟੇ ਅਤੇ 23 ਤੋਂ 32 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹੇਚਲਿੰਗ ਦਾ ਆਕਾਰ 5.86 ਤੋਂ 6.05 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਆਂਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੇਚਿੰਗ ਹੋਣ ਦੇ 2 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਪੀਤਕ ਥੈਲੀ (ਯਾਂਕ ਸੇਕ) ਪੂਰਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੱਛੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਮਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਕਾਬੂ ਲਈ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਕਿ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਤ/ਤੀਬਰ ਪਾਲਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਕਾਬੂ ਲਈ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਉਪਯੋਗ ਹੈ। ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਾਲੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦੀ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਪਾਲਣ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਏ ਗਏ ਭੋਜਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਇਹ 2 ਤੋਂ 5 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਰਾਸ ਕਾਰਪ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਰੇਟ ਚੰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਹਕ ਇਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਫਰਕਾਮਨ ਕਾਰਪ-

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫ਼ਰ 6.ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ

ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਾਂ. ਸਾਇਪ੍ਰਿਨਸ ਕਾਰਪਯੋ

ਸਧਾਰਨ ਨਾਮ. ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ , ਸਧਾਰਨ ਸਫ਼ਰ , ਅਮੈਰੀਕਨ ਰੋਹੂ

ਭੂਗੋਲਿਕ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਵੰਡ

ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੈ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਤਕ ਇਸ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਘਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਿਰਰ ਕਾਰਪ ਉਪਜਾਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 1930 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਊਟਕਮੰਡ (ਉਂਟੀ) ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਮਿਰਰ ਕਾਰਪ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਾੜ ਸੰਬੰਧੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਮੱਛੀ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਭੋਜਨ ਲਈ ਖਾਣ ਲਾਇਕ ਮੱਛੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਦੀ ਦੂਜੀ ਉਪਜਾਤੀ ਸਕੇਲ ਕਾਰਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੰਨ 1957 ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਬੈਂਕਾਕ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਮੂਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰੀਖਣਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਹ ਛੇਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਪ੍ਰਜਣਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਕੇਲ ਕਾਰਪ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਕਸਰ ਸਾਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਮ.ਪ੍ਰ. ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਡੋਲ ਦੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪਛਾਣ ਦੇ ਲੱਛਣ

ਸਰੀਰ ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਗਠਿਆ, ਮੂੰਹ ਬਾਹਰ ਤਕ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਸਮਾਨ , ਸੂੰਘੋਂ (ਟੇਟੇਕਲ) ਦੀ ਇੱਕ ਜੋੜੀ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਬਣਾਵਟ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਅੰਤਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕਾਰਪ, ਜਰਮਨ ਕਾਰਪ, ਯੂਰਪੀ ਕਾਰਪ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਮਨਕਾਰਪ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਤਿੰਨ ਉਪਜਾਤੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ-

1.ਸਕੇਲ ਕਾਰਪ (ਸਾਇਪ੍ਰਿਨਸ ਕਾਪ੍ਰਯੋਬਾਰ ਕਮਿਉਨਿਸ) ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਬਾਕਾਇਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

2.ਮਿਰਰ ਕਾਰਪ (ਸਾਇਪ੍ਰਿਨਸ ਕਾਪ੍ਰਯੋਬਾਰ ਸਪੇਕਿਉਲੇਰਿਸ) ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਥੋੜ੍ਹੀ ਅਨਿਯਮਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਿਤੇ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਚਮਕੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਲ ਅਵਸਥਾ ਮੱਛੀਆਂ ਏਕਵੇਰਿਅਮ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਉਪਯੁਕਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ।

3.ਲੇਦਰ ਕਾਰਪ (ਸਾਇਪ੍ਰਿਨਸ ਕਾਪ੍ਰਯੋਬਾਰ ਨਿਉਡੁਸ) ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਧਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਮਤਲਬ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਇਕਦਮ ਤਿਲ੍ਹਕਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ

ਇਹ ਇੱਕ ਸਰਬ-ਭੋਜੀ ਮੱਛੀ ਹੈ। ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਤਹੀ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਅਤੇ ਮਲਬਿਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਫਰਾਈ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪਲੇਕਟਾਨ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਨਾਉਟੀ ਆਹਾਰ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।

ਅਧਿਕਤਮ ਆਕਾਰ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਅਧਿਕਤਮ ਆਕਾਰ 10 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤਕ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸਮ-ਸ਼ੀਤੋਸ਼ਣ ਖੇਤਰ ਦੀ ਮੱਛੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਮਨ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਹੈ , ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਇਹ 900 ਗਰਾਮ ਤੋਂ 1400 ਗਰਾਮ ਤਕ ਭਾਰ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗਭਰੇਟ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਣਨ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆਏ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਊਂਟੀ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕੀਤਾ। ਗਰਮ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 3 ਤੋਂ 6 ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿੰਗਿਕ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਛੀ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਜਿਵੇਂ - ਤਾਲਾਬਾਂ, ਟੋਭਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ​ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਮੇਜਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀ ਆਪਣੇ ਆਂਡੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਜਲਮਈ ਬੂਟਿਆਂ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਜੰਮਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਆਂਡੇ ਚਿਪਕਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਲ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਂਡਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਮਟਮੈਲਾ ਪੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅੰਡ ਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ

ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਅੰਡਜਣਨ ਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋ ਭਾਰ ਅਨੁਸਾਰ 1 ਤੋਂ 1.5 ਲੱਖ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਾਲ ਦੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਉਹ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸੀਮਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਪਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖਣਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਂਡੇ ਇੱਕਤੀਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਹਾਪਾਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਇਡਰੀਲਾ ਜਲਮਈ ਬੂਟਿਆਂ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੀਆਂ ਜਟਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਭਧਾਰਣ ਬਾਹਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਂਡਿਆਂ ਦੇ ਹੇਚਿੰਗ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਲਗਭਗ 2-6 ਦਿਨ ਹੇਚਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਪਕ੍ਰਮ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹੇਚਿੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ ਯਾਂਕ ਸੇਕ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪ ਨਾਲ ਘੁੰਮਣਾ-ਫਿਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। 5 ਤੋਂ 10 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਫਰਾਈ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਜਲ-ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 10-20 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਫਰਾਇਸਾਇਕਲੋਪਸ, ਰੋਟੀਫਰ ਆਦਿ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ

ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਨਿਮਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਉੱਚ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਹੋਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੀਆ ਝੇਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਔਸਤਨ 1 ਕਿੱਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੌਖ ਨਾਲ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੱਛੀ ਸਥਾਨਕ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤਦ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਯੋਗ ਮੱਛੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਪਛਾਣ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮੱਲੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪਿੰਜਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮੀ ਤਾਲਾਬਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵਧੀਆ ਮੱਛੀ ਹੈ। ਪਰ ਡੂੰਘੇ ਬਾਰ੍ਹਾਂ-ਮਾਸੀ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਰ ਭਰੇ ਕਠਿਨਾਈ ਅਤੇ ਨਿੱਤ ਪ੍ਰਜਣਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਬਹੁਤਾਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਨਾ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ।

ਸਰੋਤ :ਮਛੇਰਾ ਕਲਿਆਣ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿਕਾਸ ਵਿਭਾਗ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ