ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ

ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਤਲਾਬ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਬਰਸਾਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰ ਲੈਣਾ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਸਭ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਬਾਰ੍ਹਾਂ-ਮਾਸੀ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਅਜਿਹੇ ਤਾਲਾਬ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਜਲਮਈ ਬਨਸਪਤੀ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ-ਸਿੰਘਾੜਾ, ਕਮਲਗੱਟਾ, ਮੁਰਾਰ ਆਦਿ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਪਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖਾਦ, ਖਾਦ, ਹੋਰ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਆਦਿ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਲਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਪਜਾਇਕਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਫਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਨਸਪਤੀ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਕਚਰੇ ਜੋ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੜ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਵੱਧ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਦੇ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕੁਦਰਤੀ ਖੁਰਾਕ ਪਲੈਕਟਾਨ (ਪਲਵਕ) ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜਿੱਥੇ ਜੂਨ ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਲੋੜੀਂਦਾ ਪਾਣੀ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਕੇ ਵਾਧੂ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤ ਵਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਬੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਦੀਨ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਖਾਦ ਅਤੇ ਉਰਵਰਕ ਆਦਿ ਦੇ ਕੇ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਬੀਜ ਬੀਜਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਅੰਕੁਰਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੋਡੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਸਫੂਰ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਹੀ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦਵਾਈ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਠੀਕ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮੱਛੀ ਦੀ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੱਛੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਤਾਲਾਬ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

ਮੌਸਮੀ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਬਾਰ੍ਹਾਂ-ਮਾਸੀ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੱਛੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਹੋਣ ਤੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਜਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਮੱਛੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਮਵੇਸ਼ੀ ਆਦਿ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ 2000 ਤੋਂ 2500 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਮਹੁਆ ਖਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਹੁਆ ਖਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਖਾਣ ਅਤੇ ਵੇਚਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਹੁਆ ਖਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤਲਾਬ ਨੂੰ 2 ਤੋਂ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਨਿਸਤਾਰ ਲਈ ਉਪਯੋਗ ਵਿੱਚ ਨਾ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇ। ਮਹੁਆ ਖਲੀ ਪਾਉਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਤਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 250 ਤੋਂ 300 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਚੂਨਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚੂਨਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੀ. ਐਚ. ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਕੇ ਖਾਰਾਪਨ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਚੂਨਾ ਪਾਉਣ ਦੇ ਇਕ ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ 10,000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵਰਖਾ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਂਜ ਹੀ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਮੁਹੱਈਆ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਤਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਦੁਆਰ ਵਿੱਚ ਜਾਲੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਉਚਿਤ ਵਿਵਸਥਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦੇ ਬੀਜ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖੁਰਾਕ (ਪਲੈਂਕਟਾਨ) ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਪਲੈਂਕਟਾਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਮਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ 300 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ 180 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਲ ਭਰ ਦੇ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਮਾਤਰਾ (10000 ਕਿਲੋ ਰੂੜੀ ਖਾਦ, 300 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ 180 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ) ਦੀਆਂ 10 ਮਾਸਿਕ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ-ਬਰਾਬਰ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ 1000 ਕਿਲ੍ਹਾ ਰੂੜੀ ਖਾਦ, 30 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ 18 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਲੈਂਕਟਾਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ

ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ 10000 ਫਰਾਈ ਜਾਂ 5000 ਫਿੰਗਰਲਿੰਗ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਭੰਡਾਰ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਭੋਜਨ ਦਾ ਪੂਰਨ ਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੰਡਾਰ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਭੋਜਨ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਭੋਜਨ ਦੇ ਉਚਿਤ ਉਪਯੋਗ ਲਈ ਕਤਲਾ ਸਤਹਿ ‘ਤੇ, ਰੋਹੂ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਗਲ ਮੱਛੀ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਤਲ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਨਾਲ ਤਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮੁਹੱਈਆ ਭੋਜਨ ਦਾ ਉਚਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਉਪਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪਾਲਣ ਯੋਗ ਦੇਸੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫਰ ਮੱਛੀਆਂ (ਕਤਲਾ, ਰੋਹੂ, ਮ੍ਰਿਗਲ) ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ (ਗ੍ਰਾਸ ਕਾਰਪ, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ) ਵੀ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਭੰਡਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਬੀਜ ਮਿਸ਼ਰਤ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇਸੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫਰ ਮੱਛੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ ਮੱਛੀ ਕਤਲਾ ਦੇ ਸਮਾਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਉੱਪਰੀ ਸਤਹਿ ਤੋਂ, ਗ੍ਰਾਸ ਕਾਰਪ ਰੋਹੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤੰਭ ਤੋਂ ਅਤੇ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਮ੍ਰਿਗਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਤਲ ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਾਰੇ ਛੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਹੋਣ ਤੇ ਕਤਲਾ, ਸਿਲਵਰ ਕਾਰਪ, ਰੋਹੂ, ਗ੍ਰਾਸ ਕਾਰਪ, ਮ੍ਰਿਗਲ ਅਤੇ ਕਾਮਨ ਕਾਰਪ ਨੂੰ 20:20:15:15:15:15 ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਧਾਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਮੱਛੀ ਦੇ ਬੀਜ ਪਾਲੀਥੀਨ ਪੈਕੇਟ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਹਵਾ ਪਾ ਕੇ ਪੈਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਲਾਬ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦੇ ਬੀਜ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਕਤ ਪੈਕੇਟਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਲਈ ਤਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤਲਾਬ ਦਾ ਕੁਝ ਪਾਣੀ ਪੈਕਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਾ ਕੇ ਸਮਤਾਪਣ (ਐਕਲੀਮੇਟਾਈਜੇਦਗਾਨ) ਦੇ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਦ ਪੈਕਟ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਦੀ ਉੱਤਰ ਜੀਵਿਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਉੱਪਰਲੀ ਖੁਰਾਕ

• ਮੱਛੀ ਬੀਜ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜੇਕਰ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਘੱਟ ਹੈ ਜਾਂ ਮੱਛੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਘੱਟ ਹੈ ਤਾਂ ਚਾਵਲ ਦੀ ਫੱਕ (ਕਨਕੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਰਾਈਸ ਪਾਲਿਸ) ਅਤੇ ਸਰ੍ਹੋਂ ਜਾਂ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਖਲੀ ਲਗਭਗ 1800 ਤੋਂ 2700 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇ ਮਾਨ ਨਾਲ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਬੇਕਾਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਠੀਕ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਬੋਰੇ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਡੰਡਿਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਓ ਅਤੇ ਬੋਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਰੀਕ-ਬਾਰੀਕ ਛੇਕ ਕਰ ਦਿਉ। ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬੋਰੇ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡੁਬਿਆ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰਹੇ।
• ਸਧਾਰਨ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਪੁਰਾਣੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ 500-600 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦਾ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਨਾਲ 3000 ਤੋਂ 5000 ਕਿਲੋ/ਹੈਕਟੇਅਰ/ਸਾਲ ਮੱਛੀ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਕਰਕੇ 7000 ਕਿਲੋ/ਹੈਕਟੇਅਰ/ਸਾਲ ਤੱਕ ਉਤਪਾਦਨ ਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
• ਮੱਛੀ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਜਾਲ ਚਲਾ ਕੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਰਿਪੂਰਕ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੌਖ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸੰਚਿਤ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਦਿਸੇ ਤਾਂ ਝੱਟਪਟ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸਰੋਤ: ਪੋਰਟਲ ਵਿਸ਼ਾ ਸਮੱਗਰੀ ਟੀਮ।